Wat is een persoonlijkheidsstoornis?

Je persoonlijkheid heeft te maken met wie je bent en hoe je doet. Je hebt eigenschappen die jou maken tot wie je bent en je gedraagt je op een manier die kenmerkend is voor jou. Net als ieder ander heb je patronen in je denken en doen.

Als die patronen je in de weg zitten, dan ben je niet goed afgestemd op je omgeving. Misschien loop je daardoor vast in je werk en relaties, omdat je je niet kunt aanpassen aan de verwachtingen van anderen. Het kan zijn dat je heel anders denkt dan anderen en je ook anders voelt. Hierdoor voel je je eenzaam en onbegrepen.

Mogelijk heb je ook moeite met intimiteit en het onderhouden van gelijkwaardige relaties. Bij jou gebeurt dat niet zomaar een keer, maar is het een patroon. Je herkent het in verschillende situaties over langere tijd van je leven. Deze patronen zorgen ervoor dat je vastloopt, bijvoorbeeld thuis, of op school en op je werk.

Behandeling persoonlijkheidsstoornis

Voor de behandeling van persoonlijkheidsstoornis ontwikkelden we een zorgprogramma. In dit zorgprogramma staat welke behandelingen we bieden voor het herstel van een persoonlijkheidsstoornis. Je kunt dan denken aan deze behandelingen:

Traumatherapie
VERS
Schematherapie (SFT)

Soorten persoonlijkheidsstoornissen

Er bestaan veel verschillende persoonlijkheidsstoornissen. De DSM 5, het handboek voor psychiatrische aandoeningen, verdeelt deze persoonlijkheidsstoornissen in drie clusters.

Persoonlijkheidsstoornis cluster A

Mensen met een persoonlijkheidsstoornis uit cluster A worden vaak omschreven als ‘excentriek’ en ‘anders’. Soms hebben mensen met deze persoonlijkheidsstoornissen ook last van wanen of hallucinaties. Daarnaast leven deze mensen geïsoleerd en komen ze chaotisch of verward over. Cluster A bestaat uit drie persoonlijkheidsstoornissen:

Paranoïde persoonlijkheidsstoornis. Wanneer je een paranoïde persoonlijkheidsstoornis hebt, wantrouw je bijna iedereen. Je bent achterdochtig, hebt vaak last van negatieve gedachten en hebt weinig contact met andere mensen. Je denkt dat andere mensen het slecht met je voor hebben.
Schizoïde persoonlijkheidsstoornis. Mensen met een schizoïde persoonlijkheidsstoornis zijn vaak erg afstandelijk. Je brengt het liefst veel tijd alleen door en beleeft aan weinig dingen plezier. Ook zijn je emoties een beetje vervlakt, je bent nooit echt blij of verdrietig.
Schizotypische persoonlijkheidsstoornis. Wanneer je last hebt van een schizotypische persoonlijkheidsstoornis heb je altijd een ongemakkelijk gevoel in relaties. Je wantrouwt iedereen en je voelt je erg ongemakkelijk tussen andere mensen. Het gedrag dat je vertoont is excentriek en je hebt een merkwaardige manier van denken en praten.

Persoonlijkheidsstoornis cluster B

Mensen met een persoonlijkheidsstoornis in cluster B zijn vaak impulsief en vinden het vaak lastig om hun emoties onder controle te houden. Cluster B bestaat uit vier verschillende persoonlijkheidsstoornissen:

Borderline persoonlijkheidsstoornis. Iemand die borderline heeft, heeft een aanhoudend patroon van onevenwichtigheid. Dat geldt voor het onderhouden van relaties, maar ook voor je eigen emoties en je zelfbeeld. Je bent erg gevoelig voor (eventuele) afwijzing en je bent bang dat mensen je in de steek laten. Emotioneel reageer je daar vaak heftig op. Ook kun je in sommige situaties onvoorspelbaar en impulsief reageren.
Antisociale persoonlijkheidsstoornis. Bij een antisociale persoonlijkheidsstoornis heb je geen respect voor de rechten van anderen. Je past je moeilijk aan en hebt er geen spijt van als je andere mensen pijn doet. Daarnaast vind je het lastig om rekening te houden met andere mensen en om regels na te leven.
Histrionische persoonlijkheidsstoornis. Deze persoonlijkheidsstoornis werd ook wel de theatrale persoonlijkheidsstoornis genoemd. Wanneer je een histrionische persoonlijkheidsstoornis hebt, heb je een patroon van gedrag waarin je veel aandacht vraagt. Je bent graag het middelpunt van de belangstelling. Je vraagt continu om aandacht en de teleurstelling is erg groot als je deze niet krijgt. Je voelt je dan boos, ongemakkelijk, onzeker of verdrietig.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis. Mensen met een narcistische persoonlijkheid hebben een opgeblazen gevoel van hun eigen belangrijkheid. Kortom: je vindt jezelf erg belangrijk en wilt graag bewonderd worden. Je voelt je vaak specialer dan andere mensen en wilt het liefst dat andere mensen je ook zo behandelen. In jouw ogen heb je geen zwakheden of tekortkomingen. Daarom kun je slecht tegen kritiek. Diep van binnen speelt er bij een narcist echter het gevoel van minderwaardigheid en onzekerheid.

Persoonlijkheidsstoornis cluster C

Mensen met een persoonlijkheidsstoornis uit cluster C zijn vaak erg bang. Ze zijn bang om mensen te verliezen en vinden het (daarom) lastig om relaties aan te gaan. Ook vermijden ze graag ruzies. Persoonlijkheidsstoornis cluster C is onder te verdelen in drie persoonlijkheidsstoornissen:

Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis. Je kunt een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis omschrijven als een patroon van onderdanigheid en aanklampend gedrag. Oftewel: je bent bang dat je dingen niet alleen kunt. Je hebt weinig zelfvertrouwen en je vindt het eng om zelf beslissingen te nemen of ergens alleen naartoe te gaan. Je hebt veel behoefte om verzorgd te worden.
Dwangmatige compulsieve persoonlijkheidsstoornis. Bij deze persoonlijkheidsstoornis speelt een patroon van graag alles onder controle willen hebben. Planning, regelmaat en details zijn voor jou erg belangrijk. De dingen moeten op jouw manier gebeuren. Als dat niet gebeurt kun je van slag raken, zonder dat je dat wilt.
Vermijdende persoonlijkheidsstoornis. Deze persoonlijkheidsstoornis werd ook wel de ontwijkende persoonlijkheidsstoornis genoemd. Je bent geremd in je sociale contact en bent erg gevoelig voor negatief oordeel van anderen. Je wilt wel graag contact met andere mensen, maar je bent vaak bang dat mensen je afwijzen of vernederen. Je bent vaak verlegen en je schaamt je voor je tekortkomingen.

Misschien herken je trekken van verschillende kenmerken van de persoonlijkheidsstoornissen hierboven. Passen jouw symptomen deels bij meerdere van de hierboven genoemde kenmerken en heb je in het dagelijks leven last van problemen in de persoonlijkheid? Dan kan het zo zijn dat je de diagnose Gespecificeerde Persoonlijkheidsstoornis krijgt. Eigenlijk bedoelen we daarmee dat je klachten niet helemaal in het plaatje van een specifieke persoonlijkheidsstoornis passen, maar dat je klachten wel serieus genomen moeten worden. Uiteraard is het voor een goede behandeling belangrijk dat je de juiste diagnose krijgt.

Ontstaan persoonlijkheidsstoornis

Het ontstaan van een persoonlijkheidsstoornis heeft te maken met erfelijkheid, aanleg en omgevingsfactoren. Je aanleg en wat je leert van anderen bepaalt namelijk hoe je omgaat met je gevoelens en emoties. Dit heeft weer invloed op hoe jij met bepaalde situaties omgaat. Bovendien wordt de kans op een persoonlijkheidsstoornis vergroot als je als kind veel stressvolle en ingrijpende gebeurtenissen hebt meegemaakt.

Heb jij een persoonlijkheidsstoornis of denk je dat je een persoonlijkheidsstoornis hebt? Dan kun je bij Eleos terecht voor hulp.

Kun je een persoonlijkheidsstoornis genezen? Dat is een vraag die vaak wordt gesteld. Sommige onderdelen van je persoonlijkheid worden bepaald door je genen en zijn dus moeilijk te veranderen. Wel kunnen we de gevolgen van je persoonlijkheidsstoornis goed behandelen. Bij Eleos spreken we liever van herstel dan van genezen: wij geloven in hoop en herstel van het gewone leven.

Persoonlijkheidsstoornis test

Wil jij graag weten of je mogelijk een persoonlijkheidsstoornis hebt? Met onze zelftest ontdek je in 5 minuten of je last hebt van persoonlijkheidsproblematiek. Deze test is geen diagnose, maar een eerste indicatie die je kan helpen om hulp te zoeken. Aan het einde van de test geven we je adviezen en tips over mogelijke vervolgstappen die je kunt nemen.

> Ga naar de zelftest

Persoonlijkheidsstoornis en geloof

Een persoonlijkheidsstoornis heeft veel invloed op hoe je functioneert in het dagelijks leven en in relaties. Maar het kan ook invloed hebben op je geloof. Misschien vind je het moeilijk om verbinding met God te ervaren of vind je het moeilijk om de controle los te laten en jezelf over te geven aan God. Of je vindt het moeilijk om contacten te onderhouden en je hebt minder behoefte aan contact waardoor je niet actief bent in de kerkelijke gemeente. Ook met deze dingen kun je bij Eleos terecht.